काठमाडौं- दैनन्दिन जीवनमा थकाइ, अल्छीपन वा कमजोरी महसुस गर्नु सामान्य लाग्न सक्छ। तर बारम्बार कमजोरी अनुभव हुनु भने शरीरको सामान्य अवस्था होइन। कमजोरी विभिन्न स्वास्थ्य समस्या, जीवनशैली, आहार वा मानसिक अवस्थासँग सम्बन्धित हुन सक्छ। यहाँ हामी शरीरमा कमजोरी हुनुका १० प्रमुख कारणहरू बारे विस्तृत जानकारी दिँदैछौं।
१. शरीरमा पोषणको कमी
मुख्यतः प्रोटिन, आयरन, भिटामिन बी–१२, फोलिक एसिड लगायतका पोषकतत्वको कमीले शरीरमा कमजोरी हुन्छ। पर्याप्त र सन्तुलित आहार नखाँदा मांसपेशी कमजोर, थकाइ र ऊर्जा कम हुन जान्छ। विशेष गरी भिटामिन बी-१२ को अभावले न्युरोलोजिकल समस्या र अति थकाइ निम्त्याउँछ।
२. रगतको कमी
रक्तमा हेमोग्लोबिनको मात्रा कम हुँदा शरीरमा अक्सिजनको आपूर्ति पर्याप्त हुँदैन। जसले गर्दा थकाइ, मुटु तेजसँग ढुकढुकिने, सास फेर्न गाह्रो हुने र कमजोरी महसुस हुन्छ। महिलामा मासिक धर्म अत्यधिक हुने वा पोषण अभावका कारण रगतको कमी बढी देखिन्छ।
३. निद्रा नपुग्नु
प्रत्येक वयस्कलाई दैनिक कम्तीमा ७–८ घण्टा निद्रा आवश्यक पर्छ। लामो समयसम्म पूरा निद्रा नपुगेको अवस्थामा मस्तिष्क र शरीर दुवै थकित हुन्छन्, जसले लगातार कमजोरीको अनुभूति गराउँछ।
४. मानसिक तनाव र डिप्रेसन
मानसिक अवस्था प्रत्यक्ष रूपमा शारीरिक ऊर्जामा असर पार्दछ। तनाव, चिन्ता र डिप्रेसनका कारण शरीर थकित, गाह्रो र सुस्त महसुस हुन्छ। यस्तो अवस्थामा झन् खाना खान मन लाग्दैन, जसले थप कमजोरी निम्त्याउँछ।
५. थाइराइड समस्याहरू
थाइराइड ग्रन्थिमा गडबडी हुँदा शरीरको मेटाबोलिजममा असर पर्छ। विशेषतः Hypothyroidism मा ऊर्जा उत्पादन कम हुने भएकाले थकाइ, शरीर सुस्त हुने, तौल बढ्ने, र स्मरणशक्ति कमजोर हुने लक्षण देखिन्छ।
६. मधुमेह
रगतमा ग्लुकोजको असन्तुलनले शरीरको ऊर्जा स्तर घटाउँछ। मधुमेह भएका व्यक्तिहरूलाई बारम्बार थकाइ लाग्ने, पानी धेरै पिउनु पर्ने, घाउ ढिलो निको हुने, र अनावश्यक तौल घटना वा बढ्ने समस्या हुन्छ।
७. शारीरिक निष्क्रियता
नियमित व्यायाम नगर्ने जीवनशैलीले शरीरको ऊर्जा स्तर कमजोर पार्छ। मांसपेशी शिथिल हुँदै जान्छ, रक्तसञ्चार मन्द हुन्छ, जसले गर्दा शरीर कमजोर महसुस हुन्छ। व्यायामले रक्तप्रवाह बढाउँछ, हर्मोन सन्तुलनमा राख्छ र ऊर्जाशील बनाउँछ।
८. जलीय पदार्थको कमी
शरीरमा पर्याप्त पानी नहुनु कमजोरीको एक प्रमुख कारण हो। पानी वा इलेक्ट्रोलाइट (सोडियम, पोटासियम) को सन्तुलन बिग्रिँदा शरीर सुस्त, टाउको दुख्ने, चक्कर लाग्ने, र थकाइ हुने गर्छ।
९. संक्रमण वा रोगको असर
ज्वरो, भाइरल, टाइफाइड, डेंगु, कोरोना, यकृत रोग, मिर्गौला रोग, क्यान्सर आदि दीर्घकालीन वा छिपिएको रोगले शरीरको ऊर्जा स्तर घटाउँछ। यस्ता अवस्थामा कमजोरी लक्षण मात्र हो, मूल कारणको पहिचान आवश्यक हुन्छ।
१०. औषधिको असर
केही एन्टिबायोटिक, एन्टिडिप्रेसन्ट, ब्लड प्रेसर नियन्त्रण औषधि आदि सेवन गर्दा थकाइ र कमजोरीको असर देखिन सक्छ।
दीर्घकालीन औषधि सेवन गरिरहनुभएमा चिकित्सकसँग सल्लाह लिनुपर्छ।
कमजोरी हटाउन अपनाउन सकिने उपायहरू
