काठमाडौं । चिनियाँ राजदूत छन सोङ सिमलताल बस दुर्घटनाप्रति ‘मजाक’ गरेर आलोचित भएका छन् । उनले यसो गर्नुपर्ने उद्देश्य वा मनसाय भने प्रष्ट छैन ।
भाषिक अज्ञानता वा नेपाली मनोविज्ञान बुझ्ने क्षमताको अभाव हो वा अरु केही कारण ? दूतावासले कुनै प्रष्टीकरण दिएको छैन । बस दुर्घटना र मानवीय क्षतिप्रति समवेदना व्यक्त गर्न सकिन्छ । अरु कोणबाट यो कूटनीतिक सरोकारको विषय हैन । पत्रकार गजेन्द्र बुढाथोकीको ट्वीटमा आपत्तिजनक टिप्पणी गरेर यसअघि पनि उनी विवादमा आएका थिए । त्यो घटनापछि सामाजिक मिडियामा लेख्दा उनी सतर्क हुन आवश्यक थियो ।
तर, यसपटक पनि सामाजिक सञ्जाल एक्समा उनले गरेको टिप्पणी नेपालीलाई आपत्तिजनक लाग्ने प्रकृतिकै छ । यो विषयले संसदमा समेत प्रवेश पाएको छ । नेपाली कांग्रेसका सांसद रामहरि खतिवडाले राजदूत छन सोङको टिप्पणीलाई आपत्तिजनक भन्दै स्पष्टीकरण सोध्न परराष्ट्र मन्त्रालयलाई आग्रह गरे ।
जुलाई २८ मा उनले नागरिक न्यूजको ‘हराइएको बस खोज्न ल्याइएको १९ किलोको चुम्बक नै हरायो’ शीर्षक समाचारलाई ‘रिपोष्ट’ गर्दै अंग्रेजीमा ‘फाइन्ड द म्याग्नेट देन’ लेखेका थिए ।नेपाली बुझाइमा यसको सामान्य अर्थ–‘दुर्घटनाग्रस्त बस र बेपत्ता यात्रु खोज्न सकेनौँ, अब त्यही हराएको चुम्बक खोजी बस’ भनेर व्यङ्ग्य गरेको हुन्छ । यस्तो टिप्पणीको नेपाली मनोविज्ञानमा कस्तो अर्थ लाग्दछ भनेर उनले नबुझेका हुन् वा जानाजान नेपालको असक्षमतालाई खिज्याउन खोजेका हुन् ?
यदि सकारात्मक भाव र कूटनीतिक मर्यादाअनुरूप हो भने उनले–‘खोजी कार्यको सफलताको कामना गर्न वा आवश्यक परे चीन नेपाललाई सहयोग गर्न तयार रहेको’ भावना व्यक्त गर्न सक्थे । तर, उनले दुर्घटना भएको बससमेत खोज्न नसकेको र चुम्बक हराउनु नेपालको थप अयोग्यता भएको अर्थ लाग्ने गरी टिप्पणी गरे ।
गत असार २८ गते बिहान काठमाडौंबाट गौर जाँदै गरेको गणपति डिलक्स र वीरगञ्जबाट काठमाडौं आउँदै गरेको एन्जल ट्राभल्सका दुई बस सिमलतालको पहिरोमा परि त्रिशूलीमा खसेका थिए । दुवै बसमा गरी ६५ यात्रु रहेको मा ३ जना सकुशल निस्किएका थिए भने ६२ जना बेपत्ता भएका थिए । तीमध्ये धेरैको अवस्था अहिलेसम्म अज्ञात छ । नेपाल सरकारको आग्रहमा खोजी कार्यमा सहयोग गर्न भारतले १२ सदस्यीय गोताखोर टोली र १९ किलोको चुम्बक पठाएको थियो । चिनियाँ राजदूतको टिप्पणी नेपालमाथि मात्र हैन, भारतीय गोताखोर टोलीप्रति पनि लक्षित हो कि जस्तो प्रतित हुन्छ ।
राजदूतको टिप्पणीप्रति सञ्जालमै नेपाली पाठकले व्यापक प्रतिक्रिया गरेका थिए । तर, उनले टिप्पणी आपत्तिजनक नभएको भन्दै आफ्नो बचाउ गरे । प्रतिक्रियाको उत्तर दिँदै उनले भनेका थिए–‘कतिपय मानिस यो अनुपयुक्त भएको टिप्पणी गर्दछन् । उनीहरूलाई मेरो जवाफ– कमेन्टमा के त्यस्तो नराम्रो छ ? खोजी कार्यलाई गति दिन र सबै प्रकारले सहजीकरण गर्नुपर्दैन ? यदि खोजी कार्यको गति बढाउन चुम्बक जरुरी छ भने चुम्बक खोज्नुस्, जब चुम्बक के हरायो, मान्छेले खोजी कार्य समाप्त गर्ने सोच्न सुरु गर्न थाले ।’
अन्ततः उनले ‘गुडलक टू अल सर्च टिम’ लेखेका छन् । नेपालीको आपत्ति र कटु प्रतिक्रियापछि उनले विनम्रतापूर्वक माफी माग्दै–‘मेरो टिप्प्णीले कसैको भावनामा ठेस पुगेको भए क्षमा चाहन्छु’ भन्न सक्थे । तर, उनले उल्टै आफ्नो टिप्पणीको प्रतिरक्षा गरे । यहाँसम्मकि एक्स मित्रहरूसँग उनले तिक्त संवादसमेत गरेका छन् । उनले कतिपय प्रतिक्रिया मुनी तुरुन्तै कमेन्ट गरेका छन् ।
जस्तो कि एक जनाले –‘राजदूत महोदय, के तपाईंको देशले चुम्बक खोज्न सहयोग गर्न सक्दछ, के तपाईंसँग कुनै ट्रिक छ ?’ भनेर सोधेका छन् । उसको उत्तरमा उनी लेख्छन्– त्यो नभेटे अर्को ल्याउ । यो प्रतिउत्तर निक्कै ठाडो र अमर्यादित प्रकृतिको छ ।
अर्थविश्लेषक सौरभराज पन्तले समेत राजदूतको एक्स टिप्पणीमाथि प्रतिक्रिया दिएका छन् । उनले भनेका छन्– महामहिम राजदूत, तपाईंको डिजिटल कूटनीतिका लागि सामाजिक मिडिया विशेषज्ञ नियुक्त गर्नुहोस् । विकल्पमा तपाईंले नेपाल स्थित अमेरिकी कूटनीतिज्ञहरूको सामाजिक मिडिया सञ्चालनबाट पनि सिक्न सक्नुहुन्छ । हामी नेपालीको भिन्नै प्रकारको ‘सेन्स अफ ह्युमर’ छ, हामीलाई ‘स्याटर’ हानेको मन पर्दैन ।
यसको मुनी भने राजदूतले कुनै प्रतिउत्तर गरेका छैनन् । सामाजिक मिडियामा अनावश्यक सक्रिय हुने, सरोकार नभएका विषयमा टिप्पणी गर्ने र नेपाली मनोविज्ञानसँग मेल नखाने शब्द तथा बाक्यको प्रयोग गर्ने चिनियाँ राजदूतको बानी आफैँमा अनौठो, अशोभनीय र अमर्यादित लाग्दछ ।
बारम्बार आलोचित हुँदा पनि उनी किन यसो गरिरहेका छन् ? के उनी नेपाली मनोविज्ञान बुझ्दैनन् ? कि उनीसँग परिपक्क कूटनीतिका लागि आवश्यक व्यक्तिगत क्षमताको अभाव छ ? के उनी जानीजानी यसो गरिरहेका छन् ? यो थाहा पाउन आवश्यक भएको छ ।
सांसद रामहरि खतिवडाले भनेझैं परराष्ट्र मन्त्रालयले यसबारे चिनियाँ राजदूतलाई सोधपुछ गर्नु उचित हुन्छ ।
