लकडाउन ‘कोरोना एन्टिडोट’ होइन

राजन गोदार, काठमाडौँ : नागरिकसँग महामारी नियन्त्रणको तैयारी गर्न, सङ्क्रमित र सङ्क्रमित सम्पर्क पहिचान सहज बनाउन र तिनलाई क्वारेन्टिन, आइसोलेट र ट्रिटमेन्ट गर्न लिइएको समयावधि हो लकडाउन । सङ्क्रमणको दर बढ्न नदिन वा घटाउन र आपतकालीन अवस्थाका लागि तम्तयार हुन लकडाउन प्रभावकारी हुन सक्ला । तर यो अन्तिम उपाय भने होइन । ढिलोचाँडो लकडाउन खोल्नै पर्छ र जनजीवन सामान्य बनाउनै पर्छ । तर यसरी बुझ्ने बुझाउने एवम् गर्ने गराउने गरियो कि मानौं लकडाउन नै कोरोना एन्टिडोट हो, भ्याक्सिन हो । लकडाउन आफैमा कोरोना भाइरसको समाधान हो । अर्थात् लकडाउन नै हो जसबाट महामारीमाथि विजय प्राप्त गर्न सकिन्छ ।

केही प्रश्न :

सामाजिक दूरीको कानुनी प्रावधानसहित प्रोत्साहन एवम् कारवाही गरेर लकडाउनको विकल्प वा यसको प्रकृतिमा सुधारको कुनै सम्भावना छ ? विदेशी आवागमन रोकेर घरेलु बन्दमा कुनै परिमार्जन सम्भव छ ? कति कोरोना विशेष स्वास्थ्य विशेषज्ञहरू (नर्स, डाक्टर एवम् सहयोगी) भौतिक, प्राविधिक, आर्थिक, मानसिक र व्यवस्थापकीय हिसाबले तम्तयार गरिएको छ ? कति सङ्ख्यामा सङ्क्रमित हुन सक्ने अनुमान लगाइएको छ ? कति सङ्क्रमितलाई उपचार गर्न सक्ने पूर्वाधार (भौतिक, प्राविधिक, मानवीय स्रोत) बनाइएको छ ? कोरोना नभएका अन्य बिरामीलाई ‘घरमै बस, घरमै मर’ बाहेक अर्को कस्तो व्यवस्था गरिएको छ ? सिमामा आफ्नै घरको ढोका कहिले खुल्ला भनेर 

पर्खिरहेका दाजुभाइ दिदीबहिनीलाई सिधै मरे मर बाँचे बाँच भनेर कहिलेसम्म सिमामै राखि छोड्ने ? सङ्क्रमित र सङ्क्रमित सम्पर्क पहिचान एवम् परीक्षणको गेयर चेन्ज कहिले हुन्छ ?अल्पकालीन र दीर्घकालीन योजना, अनुसन्धान केही छ वा छैन ? सङ्कटमा ढोका बन्द गरेर बसेका निजी नाफामुखी अस्पतालहरूको अनुमति कहिले खारेज हुन्छ ? सम्पूर्ण तयारी सकाएर जनजीवनलाई सामान्य बनाउन कुन मिति तोकिएको छ ?

भयङ्कर कोरोना र कामचलाउ काम :

एघार दिनमा भएका गरिएका उपलब्धि, अभ्यास एवम् तयारीका खबरअनुसार घर बन्दाबन्दी (लकडाउन) को अवधि किस्ताकिस्तामा गरेर लम्बाइरहने अनुमान जोकोही लगाउन सक्छ । अहिलेसम्म १ हजार २ सय ७७ को परीक्षण भयो । सङ्क्रमितको सङ्ख्या बढेन । १ जना निको भएर घर फर्के । बाँकीको उपचार भैरहेको छ । १ सय २० जना आइसोलेसनमा छन् । प्रदेशबाटै कोरोना परीक्षण सुरू भयो । तर परीक्षणको परिणाम सुनिश्चित गर्न काठमाडौं कै कुनै दुई अस्पतालले पुष्टि गर्नु पर्ने । २ सय ६४ घण्टामा खबर आउँछ कि परीक्षणको दायरा फराकिलो बनाईँदै । हुनै पर्ने र गर्नै पर्ने काम त यो हो तर कहिले गरिन्छ ?

सरकारका लागि अरू केही नगरिकन गर्न सक्ने एउटा मात्र सबभन्दा सजिलो, सस्तो र भरपर्दो वैकल्पिक उपाय यही हो । ठीक छ, लकडाउनलाई प्रोत्साहन गरौं । अनिवार्य बनाऔं । उल्लङ्घन गर्नेलाई ठोकठाक गरौं, जरिवाना लगाऔं । तर, आपतकालीन तयारी पूरै सुस्त छ । लकडाउन मात्रै चुस्तदुरुस्त गरेर वा गराएर टिक्छ कहिलेसम्म ?

यो सरकार, बोलीबिक्ने÷सुनिने मान्छे, मिडिया “घरमै बसौं” भनेका भन्यै छन् । घरमै बसौं, सुरक्षित रहौं । आफू बच्नुहोस् र आफ्नालाई पनि बचाउनुहोस् । यी र यस्ता खाले सन्देश फालेका फाल्यै छन् । मलाई भने यस्ता सन्देशहरूसँग पूरै दिगदिग लाग्न थालेको छ । तपाईं नै भन्नुस् त मित्र, गर्नै पर्ने काम केही नगर्ने तर तपाईंलाई ‘रात त जाओस् अग्राख पलाई हाल्छ’ को शैलीमा घरभित्रै बसिराख, ढिलोचाँडो सब ठीक हुन्छ भन्यो भने तपाईंको प्रतिक्रिया के मेरो जस्तै हुन्छ कि अरू केही ? १ सय ८० डिग्रीको लकडाउनले मात्रै सम्माननीय सरकारको लाज कहिलेसम्म ढाक्ला ?

पुसको पहिलो हप्तादेखी नै कोरोनाले आफ्नो चर्तिकला देखाउन सुरू गरेको थियो । मुनाफाको क्याल्कुलेटर थिच्दा–थिच्दा कछुवाको गतिमा केही थान अत्यावश्यक सामग्री मगाइन्छ । र, भगवान सिद्ध भएको गफ दिइराखिन्छ । तपार्इंलाई दिक्क लाग्दैन भने म तपाईंको धैर्यको फ्यान हुँ । यो बन्द र त्यो बन्द गर्दै महिना १५ दिनको समयले नपुगेपछि नागरिकलाई घरबन्दी बनाउने योजना भयो, कार्यान्वयन भयो । अनि ठप्प भयो । अन्य योजना बनेका थिए भने कार्यान्वयन हुन्थे होलान् । हामीले थाहा पाउँथ्यौं होला । के योजना बने, बनाइए, महामारी नियन्त्रणका लागि के कस्ता उल्लेखनीय काम भैरहेका छन् भन्ने कुरा दैव जानोस् । भयङ्कर कोरोनाको अगाडि चानचुने गफगाफ र कामचलाउ कामको के कुरा ।

सरकार, भ्रम र कोरोना :

लकडाउन घोषणा भएको दिन म एउटा ठूलो भ्रमबाट बाहिर आएँ । मलाई लाग्थ्यो कि सरकारसँग भौतिक, बौद्धिक सबै किसिमका क्षमता छन् । सत्तामा जो जमात छ, त्यो क्षमतावान छ, त्योसँग विवेक छ, सिर्जनात्मकता छ । समस्यासँग जुध्न भौतिक स्रोतसाधन मात्रै प्रभावकारी हुँदैन । उपलब्ध स्रोतसाधनको सिर्जनात्मक उपयोग कसरी गर्ने भन्ने विषयको पनि ठूलो महत्व हुन्छ । कठै बरा, हरेश खाएर ढलेको मान्छे जस्तो पो छ । वास्तविक समस्यामा धेरैको वास्तविक प्रवृत्ति, चरित्र खुल्छ भनेको सायद यही हो । यिनका गफले कोरोना भाग्ने भए उहिले भाग्न वाध्य भैसक्थ्यो कोरोना । कतिपय भन्छन्, सरकारले लगाउँदै आएको मास्क कोरोनाले खोलिदियो र यसको वास्तविक जाँगर, इच्छाशक्ति, लोभमोह, सिर्जनात्मकता, क्षमता सबै दुरूस्त देखियो । मेरो भ्रमको पनि पर्दा खोलिदियो । कम्तिमा यसकालागि कोरोनालाई धन्यवाद ।

लकडाउन पालना गर्न गराउन जुन रवैया देखिएको छ त्यसले यो लकडाउन होइन कफ्र्यू हो भन्छ । बरु सिधै भनिदिए हुन्छ नि । इतिहासकै प्रिय सरकारको काम बोल्नु हो, बोलिदिए भैगो नि ।

साधन एवम् स्रोतको अभावमा होस वा आफैलाई कोरोनाले छोला भन्ने डरले होस् वा खासै नाफा नहुने भएर होस् यो महामारीबाट जोगिन जोगाउन जसले उत्साहजनक र प्रभावकारी काम गर्न सक्थ्यो त्यही हतोत्साही छ । जसले उत्कृष्ट कर्म गर्न सक्नु पथ्र्यो त्यही निष्क्रिय छ । यसमा उनीहरूप्रति खासै गुनासो छैन् । उनीहरूलाई हतोत्साही बनाउने वा उत्साही बनाउन नसक्ने एक मात्र भूमिका उही तपार्इं हाम्रो सम्माननीय सरकारको छ । त्यसैले त भन्छु, चानचुने तयारी मै चर्चित छ प्रिय सरकार । मानेँ, कोरोना फैलिने अनुपात घटाउन लकडाउन । तर सरकारी कर्म यस्तो छ कि यो सङ्कट आफसे आफ सकिन्छ झैं पो गरिरहेछ ।

गुनासो :

परीक्षण पनि नगर । सङ्क्रमित एवम् सङ्क्रमित सम्पर्क पहिचान पनि नगर । स्वास्थ्यकर्मीलाई सम्पूर्ण तवरले (उपकरण, कवच, तकनिकी) तयार पनि नगर । सङ्क्रमितलाई उपचारको लागि सहज एवम् सम्मानजनक वातावरण पनि नबनाउ । भौतिक तथा मानवीय स्रोतसाधनको जोहो पनि नगर । मानिसलाई परीक्षणका लागि उत्साहजनक वातावरण पनि नबनाउ । अर्थात् केही पनि नगर । लकडाउन गर । यसमै भाग्य, भगवान खोज । यसमै भरोसा गरि बस । लकडाउन नमान्नेलाई गाली गर, ठोकठाक गर्न लगाउ । केही नगरे पनि कम्तिमा १ वर्ष नागरिकलाई घरबन्दी बनाउन सफल भयौ भने त कोरोना पनि मरिजाला । होइन ?

परिस्थिति हेरेर निर्णय गर्ने होइन । यो त पर्ख र हेर जस्तो कुरा भयो । अध्ययन, अनुसन्धानबाट कस्तो परिस्थितिको निर्माण हुँदैछ भन्ने पुर्वजानकारी हुनुपर्छ महोदय । र, त्यो परिस्थितिसँग जुध्न गर्नुपर्ने तयारी पुर्वनिर्धारित हुनुपर्छ । कोरोनाले पर्खिबस्दैन हजुर ।

यो र त्यो गरेको, भएको, भैसकेको हल्ला गरिराख । तिम्रो व्यवस्थामा मानिस आफ्नो रोगको उपचार गरेर बाँच्नुभन्दा रोग लुकाएर मर्न अभिशप्त छ । सम्माननीय सरकार, तिमी पनि बन्दी भैजाऊ । घरमै बस । अहिलेलाई तिम्रो क्याल्कुलेटर र भजनमण्डली बाहेक अन्य केही चिजले पनि तिमीलाई प्रेरित गर्न सक्दैन । निद्रा पूरा गर । कोरोना सक्किएपछि फेरि गफसफ लगाउने ठूलो जिम्मेवारी बहन गर्नुछ । शुभकामना !

स्टे होम स्टे सेफ होइन सरकार टेस्ट एन्ड सेभ अस :

लकडाउनको विकल्प खोज्ने न कामन कुनै तयारी भैरहको छ । तसर्थ यसको अन्त्यहिन दुष्चक्रमा हामी फँस्दै जाँदैछौं । त्यही दिन अन्त्यहोला जहिले हामी सबैलाई कोरोनाले छुन्छ तर हाम्रो प्रतिरक्षाशक्तिको विकास भैसकेको हुन्छ । स्टे होम, स्टे होम र स्टे होम भन्न छोडिदिनुस् । बोल्न थालिदिनुस कि, टेस्ट एन्ड सेभ अस, टेस्ट एन्ड सेभ अस र टेस्ट एन्ड सेभ अस । 

अन्त्यमा :

सबै वर्गमा लकडाउनको एउटै प्रभाव पर्दैन् । लकडाउनको अर्को किस्ता थपियोस् । केही छैन । तर यो महामारीसँग जुध्ने हर एक सम्भव उपायलाई छिटोभन्दा छिटो सक्रिय बनाऊ । होइन भने घरबन्दीबाट नागरिक छिट्टै आजीत हुन्छन् । ‘बाँचे बाँचियो, मरे मरिहालिन्छ’ भन्दै लकडाउनको सर्वत्र उल्लङ्घन हुन्छ । यसको सङ्केत लकडाउनको ३० औं दिनदेखि देख्न पाइने छ ।